Beyond the Reef: Ngaahi ‘elia ‘o e ‘Oseni

Ngaahi ‘elia ‘o e ‘Oseni

‘I he’etau hiki atu mei he ngaahi matafanga pea mo e ngaahi nofo’anga hakau feo ‘I he tahi mamaha, tongo pea mo e ngaahi ‘elia matatahi, ‘oku liliu ‘e ‘oseni hono fotunga ha mai (maama( fakatupu ‘e he maama), mafana pea mo hono ivi malohi) pea pehe foki ki he ‘ulungaanga ‘o e me’a mo’ui pea mo hono ‘atakai.

‘I he ‘oseni loloto ‘oku ‘I ai hono ngaahi tefito’I leia vetikale ‘e 5:

‘Epipelagic pe Photic Layer: ‘oku ‘I he mita ‘e 200 ki ‘olunga ki he fukahi ‘oseni, ‘oku ‘I heni foki mo e ngaahi me’a mo’ui ‘oku nau liliu ‘a e ivi mei he la’a ki he me’atokoni hange ko e plankton ‘a ia ‘oku ne tauhi e maama fe’unga mei he la’a ke fa’u ‘aki e me’atokoni, pea ‘oku ne fa’u ‘a e leia taupotu taha ki lalo ‘a e anga e fononga ‘a e me’atokoni ‘I he ‘oseni.

Mesopelagic pe Mesophotic- ‘Oku ‘I he vaha’a mita ko e 200 ki he 1000, ko e me’a mo’ui ‘oku ne ngaohi ‘ene me’atokoni ‘oku fetongi ia ‘e he ‘organic matter ‘oku ngoto hifo mei he fukahi tahi ‘a ia ko e tefito’I ma’au’anga me’atokoni ia ‘I he ‘elia ni ‘o kau kiai pea mo e plankton. ‘I lalo ‘I he tu’unga loloto ko’eni ko e me’a mo’ui  ‘oku nau ma’u me’atokoni mei he ngaahi ivi mei he organic matter pe ko ha ngaahi kakano’I manu mei he ngaahi me’a mo’ui lalahi. ‘I he konga loloto ange ‘o e ‘oseni , ‘I he vaha’a mita ‘e 500-1000 ‘oku a’u ki he peseti ‘e 95 ‘o e fanga ika ‘o e tahi loloto ‘oku ma’u ai pea ko e peseti ‘e 65 ‘o e ngaahi me’a mo’ui hange ko e paka, uloula’avai pea mo e ‘uo ‘oku nau ‘I ai foki. Lahi ‘o e ngaahi me’a mo’ui ‘oku nau fa’u e bioluminescence, ‘a ia ko ha liliu ia ‘oku hoko ki he kemikale ‘a ia ‘oku ne fakatupu ha ma’u’anga maama.

 

ocean layers
Image created by Ben Eliason

Bathypelagic: ‘Oku fakapo’uli pea momoko ‘I lalo ‘I he vaha’a mita ‘o e 1000 pea mo e 4000, ka ‘oku kei lahi pe e ngaahi mo’ui ai, ko e ngaahi me’a mo’ui ‘o e ‘oseni ‘oku nau malava ke nau feangainga kinautolu ki he toe ma’olugaange ‘a e ivi malohi ‘o e vai ‘o e ‘oseni pea ‘oku fa’a fuo iiki honau mata, ‘oku nau malava foki kenau bioluminesce pea ‘oku ‘uli’uli hono lanu. Ko e me’a tokoni ki he ngaahi me’a mo’ui ni ‘a e organic matter (sinou). Ko e hydrothermal vents ‘oku ma’u kinautolu ‘I he ‘elia ni foki.

Abyssopelagic: ‘Oku ‘I he vaha’a mita ‘o e 4,000 ki he 6,000, pea ‘oku toe fu’u malohiange hono faingata’a pea ‘oku ma’ulalo ‘aupito hono tu’unga mafana, ko e tu’unga kehekehe koia ‘o hono fa’ahinga me’a mo’ui ‘oku fu’u holoki lahi. Ko e tefito’I me’a mo’ui ‘I he takele ‘o e ‘oseni ‘oku kau kiai ‘a e fa’ahinga hange ko e uloula’avai, ‘uo pea mo e paka. Ko e takele ‘o e ‘oseni ‘oku momo iiki pea mo pelepela ‘a hono ngaahi tokalelei, ‘oku ma’u foki ‘I he ngaahi loloto ni ‘a e fanga ki’I tafa mo’unga ‘I he kilisitahi ‘oku nau tupu hangatonu ki he fukahi vai, pehe pe foki ki he hydrothermal vents. Ko e ngaahi kakano mei he tofua’a ko e ngaahi me’atokoni tefito ia ma’ae ngaahi me’a mo’ui ‘oku nau nofo ‘I he ‘elia ni.

Kaikehe ‘oku kei toe pe me’a lahi ketau fononga kiai, ka ‘oku toe pe leia ‘e taha:

Ko e Hadal Layer: Ko e ‘elia loloto taha, fakapo’uli taha pea mo e momoko taha ‘I he ngaahi leia kotoa ‘o e ‘oseni, ‘oku ma’u ia ‘I lalo ‘I he mita ‘e 6,000. Ko e ‘elia ni foki ‘oku ‘iloa ko e tauhi’anga koloa loloto taha ia ‘o e mamani: ko e Marianas pea mo e Tongan Trenches ‘oku na tokoto ‘I he mama’o ‘o e loloto ‘o e fukahi ‘oseni. Ko e ngaahi nofo’anga ‘I he takele ko’eni ‘oku kapui ia ‘e he pelepela momoiiki pe ko hono me’a mo’ui ‘oku tatelau hono lahi, pea ‘oku toki ala ma’u e fanga ki’I komiuniti iiki ‘oku nau nofo takai ‘I ha ‘elia ‘oku ‘I ai ha kanomate kuo to ki tahi pe ha ngaahi me’a kuo mate.

Neongo ko e lahi taha ‘o e ngaahi ‘elia ko’eni ‘o e ‘oseni, ‘oku ‘ikai ketau lava ‘o mamata kiai, ‘oku nau fu’u mahu’inga fau ke poupou ki he’etau mo’ui, pea neongo pe ko e ha hono loloto ka ‘oku nau kei fehangahangai pe mo e ngaahi faingata’a. ‘I he ngaahi leia ko’eni, ‘oku lahi e ngaahi me’a mo’ui ‘oku nau fehikitaki ‘o nofo ai hange koia ko e fangamea, tuna, ngaahi me’a mo’ui ‘oku toto mafana, feke kae pehe ki he ngu feke.

‘I he ngaahi uike ka hoko mai te mau talanoa fakaikiiki atu ai ki ha ni’ihi ‘o e ngaahi nofo’anga laulotaha ko’eni pea mo hono ngaahi me’a mo’ui.

 

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: